راز سقوط رشد اقتصادی کشور چيست؟

دو سالي است كه نرخ رشد اقتصادي كشور به صورت رسمي اعلام نمي‌شود و از لابلاي سخنان مسئولين و نمايندگان مجلس بين ارقام كمتر از يك درصد تا 3.4 درصد نيز يافت مي‌شود.

اما بی‌گمان چيزي كه رخ داده، كاهش جدي در نرخ رشد اقتصادي است كه زماني 6 درصد بود و قرار بود بر پایه برنامه به 8 درصد برسد.

شايد در اين ميان، توضيحي علمي باشد براي پديده‌اي كه اين روزها از انتشار آمارش جلوگيري مي‌شود: عامل سقوط رشد اقتصادی کشور از 6 به 1.5 درصد در فاصله سال 79 تا 86، کمبود سهم بهره‌وری در ایجاد رشد اقتصادی است.

افزایش رشد اقتصادی وابسته به نهاده‌های تولید نظیر نیروی کار و میزان سرمایه‌گذاری است و هر چقدر نیروی کار و سرمایه‌گذاری افزایش یابد، رشد اقتصادی بالا می‌رود؛ اما عاملی که افزون بر این دو، باعث رشد اقتصادی می‌شود و رشد اقتصادی آن هم پایدار است، بهره‌وری است.

با اشاره به سقوط رشد اقتصادی کشور از 6 به 5/1 درصد، در فاصله سال‌های 79 تا 86، علت آن را کاهش رشد اقتصادی دانست و رشد اقتصادی به وجود آمده در مقطع پایانی دهه 70، رشد سرمایه‌گذاری مولد بوده که با کاهش آن، رشد اقتصادی هم به شدت کم شده است، اما اگر بخش بیشتری از این رشد اقتصادی ناشی از بهره‌وری بود، پایدار می‌ماند و با کاهش سرمایه‌گذاری شاهد چنین سقوطی نبودیم.

بیشتر داده‌های آماری کشور، تنها تا سال 86 اعلام شده و پس از آن، بسیاری از آمارهای اقتصادی از سوی دولت ارایه نشده است.

رقابت شدید اقتصادی بین آمریکا و شوروی پس از جنگ جهانی دوم اشاره کرد  در آن مقطع، رشد اقتصادی آمریکا 7 تا 8 درصد بود، اما شوروی سابق تنها با اشاره به حجم تولید، رشد اقتصادی 17 تا 18 درصدی را اعلام می‌کرد که به شدت باعث نگرانی مقامات آمریکا شده بود. با این حال، یک مطالعه مشخص کرد این رشد اقتصادی ناشی از بهره‌وری نبوده و پیش‌بینی کرد این رشد کاهش خواهد یافت و همین اتفاق هم افتاد و شوروی نتوانست رشد خود را ادامه دهد.

با اشاره به مطالعه انجام شده در موضوع رقابت پذیری  در این مطالعه، بنگاه‌ها به کوچک و متوسط و بزرگ تقسیم و بهره وری آنها با هم مقایسه شده است؛ اما با وجود آن که انتظار می‌رود با بزرگ شدن بنگاه ها به دلیل سرشکن شدن هزینه‌ها و قدرتمند شدن بنگاه، بهره‌وری آنها بالا رود، در ایران اتفاق معکوسی افتاده و این بنگاه‌های کوچک هستند که بهره‌وری بالاتری دارند.

دلیل این امر را تأثیرپذیری بیشتر بنگاه‌های بزرگ از شرایط محیطی در مقابل، بنگاه‌های کوچک تأثیرپذیری کمتری از شرایط بیرونی داشته‌اند و بهره‌وری آنها به دلیل عوامل داخل بنگاه بالا رفته است.

بنگاه‌هايي كه بزرگ به دنيا آمده‌اند!

در کشور ما، بنگاه‌های بزرگ از آنجا که دولتی هستند، از آغاز بزرگ به دنیا آمده‌اند، در حالی که در دنیا بنگاه‌ها عمدتا از کوچک شروع می‌کنند و به تدریج با افزایش مهارت و توان و نیرو، رشدی طبیعی و ماندگار می‌کنند و مواردی چون learning by doing در آنها شکل می‌گیرد؛ همانند شرکت apple که کارش را از یک پارکینگ آغاز کرد و امروز به بنگاه اقتصادی جهانی تبدیل شده است.

در این مطالعه انجام شده، شاخص بهره‌وری کارخانه‌های بخش خصوصی و بخش دولتی تفاوت معناداری نشان نمی‌دهد و روشن می‌کند با وجود پرداخت هزینه خصوصی سازی برخی بنگاه‌های دولتی، در این راه موفق نبوده‌ایم.